Hoe stimuleer je de mondelinge taalvaardigheid?

Interactie vanaf de babytijd

Vanaf de geboorte luisteren baby’s naar taal, reageren ze erop en proberen ze zelf taal(klanken) uit. Door affectief en responsief in te spelen op de uitingen van baby’s leren volwassenen hen hoe je ‘een gesprek’ voert: naar elkaar luisteren en om de beurt iets zeggen. Door veel te praten helpen ze het opgroeiende kind telkens een stap verder in de taalontwikkeling.

Kenmerken van een taalrijke omgeving

In een taalrijke omgeving, thuis, in de kinderopvang of op school, praten volwassenen veel mét kinderen. Dagelijkse situaties als aankleden of samen boodschappen doen, zijn aanleiding voor een gesprek over verschillende onderwerpen. Opvoeders vragen door als een kind iets opmerkt en stellen open vragen (‘Waarom denk jij dat…?’).

In een taalrijke omgeving lezen volwassenen iedere dag voor en praten ze samen met het kind over het voorleesboek. Ze vertellen verhalen, zingen liedjes en doen taalspelletjes. En op het moment dat kinderen daar nieuwsgierig naar zijn, besteden ze op een ongedwongen en speelse manier aandacht aan (de functie van) schriftelijke taal.

Wat kinderen leren van een taalrijke omgeving

Door deze optimale ondersteuning leren jonge kinderen steeds complexere taal te begrijpen en gebruiken. Als ze wat ouder worden, gaan taaluitingen niet alleen meer over het hier-en-nu, maar ook over verleden en toekomst (‘Morgen gaan we naar oma.’) en over situaties buiten de directe leefwereld (bijvoorbeeld over een beer in een boek).

Kinderen die opgroeien in een taalrijke omgeving, hebben de eerste belangrijke stappen naar geletterdheid gezet. Ze hebben – op hun niveau – geleerd ideeën en gedachten te verwoorden, te luisteren en te begrijpen wat anderen bedoelen. Ze hebben door gesprekken en voorlezen (onbewust) kennis van de opbouw van verhalen, zinnen en woorden. Ze kennen de betekenis van alledaagse woorden (hoogfrequente woorden) en van minder voorkomende woorden (laagfrequente woorden) uit kinderboeken. Ze hebben kennisgemaakt met rijm en beseffen dat je geschreven taal kunt voorlezen en gesproken taal kunt schrijven. Ze kunnen zelfs al enkele letters schrijven, herkennen en verklanken.

Een taalrijke leeromgeving in de kleutergroep

Ook op school is een taalrijke omgeving de basis voor leren. Je stimuleert de mondelinge taalvaardigheid tijdens samenhangende activiteiten die voor kinderen betekenisvol zijn en hen uitdagen tot (rijk) taalgebruik.

Hoe meer taalaanbod, hoe meer ruimte voor taaluitingen en hoe meer betrokken en responsief je als leerkracht reageert, hoe meer kinderen leren. Door aan te sluiten bij wat een leerling zegt en zelf net iets complexere taal te gebruiken, houd je als vanzelf rekening met de verschillen in taalvaardigheid tussen leerlingen.

Gebruikmaken van de nieuwsgierigheid van kleuters

Kleuters zijn heel nieuwsgierig en kunnen onverwachte vragen stellen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Daarmee bieden ze je genoeg aanknopingspunten voor een taalrijk gesprek waarin je moeilijke woorden niet uit de weg gaat. Overigens kunnen de vragen van kleuters ook aanleiding zijn voor de keuze van een thema waarmee je langer aan de slag gaat.