Hoe werk je aan het leren kennen van de functie van geschreven taal en schrijven?

Schrijfsels serieus nemen

Kleuters zitten in de fase van ontluikend schrijven: ze leren dat geschreven teksten betekenis hebben en verschillende doelen kunnen dienen. Door op hun eigen niveau te ‘schrijven’ en door hun ‘schrijfsels’ te gebruiken en bewaren, ervaren kinderen dat ze ook zelf informatie op papier kunnen overdragen en ‘nalezen’.

Laten zien hoe schrijven werkt

Als leerkracht kun je op allerlei momenten laten zien hoe schrijven werkt. Door op het digibord te schrijven en zelf hardop mee te lezen, zien leerlingen dat er een relatie is tussen gesproken en geschreven taal. Je kunt ook samen met hen verschillende typen teksten schrijven, zoals een briefje met een vraag aan iemand, een verhaal over iets dat in de klas is gebeurd, een zelfverzonnen verhaal, een gedicht of een informatieve tekst over het thema. De input voor de tekst geven de leerlingen en jij schrijft op wat zij zeggen. Later kun je weer voorlezen wat jullie samen hebben bedacht. Hetzelfde kun je doen door ‘taaltekeningen’. Hierbij maken kleuters een tekening van iets dat ze hebben meegemaakt. Zij vertellen hun verhaal erbij en jij schrijft het onder hun tekening. Hun ervaring is nu altijd weer terug te lezen.

Kinderen zelf laten schrijven

Je kunt kinderen ook stimuleren om zelf ‘teksten’ te schrijven bij het thema. Laat kinderen op eigen niveau zelf ‘schrijven’. Dit begint vaak met tekeningen, krabbels en verzonnen letters. Deze maken in een latere fase geleidelijk plaats voor bestaande letters en woorden met een zelfbedachte (invented) spelling. Kleuters met (kans op) een leesachterstand hebben baat bij extra aandacht voor deze ontwikkeling van letterkennis en schrijven met invented spelling.

Maak van schrijven en lezen ook een vanzelfsprekend en betekenisvol onderdeel tijdens andere activiteiten, zoals het spelen in hoeken. Een recept, een boodschappenlijst, een brief voor oma, het kan allemaal een logische functie hebben in het spel als je kleuters ermee vertrouwd maakt.

Kleuters die bekend zijn met de functie en vorm van geschreven taal hebben een betere startpositie bij zelf lezen.

Hoe motiveer je kleuters om te schrijven?

Kleuters raken extra gemotiveerd voor schrijven als je hun schrijfsels voorleest en waardeert. Hang de samen geschreven gedichtjes op, post brieven echt, gebruik de (boodschappen)lijstjes en publiceer teksten in een boekje dat in de leeshoek komt. Richt naast of bij de leeshoek ook een schrijfhoek in, met daarin bijvoorbeeld schrijfmaterialen, gekopieerde pagina’s uit alfabetboeken, letters aan de muur en zinnen uit prentenboeken.

Lezen en schrijven door fingerpointreading

Met de werkvorm fingerpointreading kun je in groep 2 werken aan letterherkenning. Daarbij staat een zin uit een (prenten)boek dat kinderen kennen centraal. Projecteer deze zin op het digibord, lees deze herhaaldelijk voor en ga ermee hakken, plakken, husselen en schrijven. Omdat leerlingen met een herkenbare, betekenisvolle zin werken, is dit een effectieve en motiverende manier om schrijven en lezen te oefenen. Welke schrijfwijze ze gebruiken (hoofdletters of niet) is niet belangrijk. Je ondersteunt leerlingen – voor zover mogelijk – ook individueel bij de schrijfopdrachten, waarbij je aandacht besteedt aan de koppeling tussen een letter en de klank.