Hoe werk je met rijke teksten?

Bereid je goed voor

Het selecteren van en werken met geschikte kinderboeken en andere teksten vraagt om deskundigheid. Deze kun je als school stap voor stap opbouwen, samen met partners, waaronder de Bibliotheek. Ook kun je een methodiek kiezen waarin zakelijke rijke teksten en rijke kinderboeken het uitgangspunt zijn. Je hoeft dan niet zelf het wiel uit te vinden.

Rijke teksten in alle groepen

Hoewel je werkwijze afhangt van de groep en het leerdoel zijn er wel enkele algemene aandachtspunten te geven voor het werken met rijke kinderboeken en (coherente sets van) rijke andere teksten.

• Je bedenkt eerst, samen met je klas, waar je allemaal aan kunt denken bij het thema (maak bijvoorbeeld een woordveld) en welke vragen jullie willen beantwoorden. Ook deel je de doelen die dit thema aan bod komen. Zo weten de leerlingen wat ze gaan leren.
• Je zorgt, samen met de Bibliotheek, voor een collectie van diverse soorten kinderboeken en rijke teksten die passen bij het gekozen thema. Hierbij zitten teksten van verschillende niveaus (bijvoorbeeld een filmpje en tekst van het Jeugdjournaal, van het NOS-Journaal en vervolgens een krantenartikel, allemaal over hetzelfde onderwerp) en luisterboeken.
• Je leest, ongeacht de leesvaardigheid van je leerlingen, dagelijks een half uur voor uit kinderboeken met een rijke taal die net boven hun eigen niveau liggen. Voorlezen geeft leerlingen toegang tot teksten die ze wellicht nog niet zelf kunnen lezen. Voorlezen verrijkt hun taalaanbod, ook in de bovenbouw. Daarnaast lezen leerlingen dagelijks een half uur in een zelfgekozen boek. Je kunt leerlingen stimuleren om een boek te kiezen dat past bij het thema, zodat ze hun taal- en kennisontwikkeling uitbreiden. Maar laat leerlingen vrij in hun keuze: series lezen stimuleert eveneens de taal- en kennisontwikkeling. Je kunt ook samen met de klas hetzelfde boek lezen, een samenleesboek, bijvoorbeeld een boek dat aansluit bij het thema.
• Je kiest een leerdoel en een passende tekst die je klassikaal wilt bespreken. Bedenk hoe je aan kunt sluiten bij de vragen, interesses en beleving van leerlingen.
• Afhankelijk van het gespreksdoel kies je een bepaalde tekst en werkvorm. Zo kan een Griffelboek een aanleiding zijn voor een literair of ‘Vertel eens’ gesprek en kunnen twee informatieve teksten die een onderwerp vanuit verschillende kanten belichten (paired texts of twintexts), aanleiding zijn voor een discussie.
• Wanneer je stilstaat bij het leesdoel (zoals: antwoord vinden op een prikkelende vraag, genieten van een verhaal) van een gezamenlijk te lezen tekst/voorgelezen tekst, weten leerlingen van tevoren waarom ze een tekst gaan lezen of beluisteren.  
• Door het inleiden van de tekst activeer je (voor)kennis en kunnen leerlingen nieuwe informatie plaatsen.
• Je bereidt teksten/boeken die je gezamenlijk wilt behandelen, goed voor door (samen met leerlingen) prikkelende vragen te bedenken bij de tekst. Vragen gaan bij voorkeur over de inhoud van de gehele tekst, maken nieuwsgierig en verhelderen het leesdoel. Zo voorkom je dat je leerlingen een tekst alleen skimmend en selectief doornemen op zoek naar het juiste antwoord.
• Je geeft opdrachten die betekenisvol zijn voor leerlingen.
• Je stimuleert dat leerlingen actief aan de slag gaan met teksten/boeken door gesprekken: je laat ze in duo’s nadenken, schrijven en praten over de tekst met betekenisvolle (denk)vragen. Daarna kun je klassikaal praten over bijvoorbeeld de inhoud, de verhaalopbouw, het perspectief of meningen over het gelezene, afhankelijk van je leerdoel. Praten over teksten helpt leerlingen dieper nadenken over de inhoud en deze te verbinden met de kennis en ervaringen die ze al hebben.
• Andere manieren om leerlingen actief aan de slag te laten gaan met boeken/teksten: (creatief) schrijven over teksten, navertellen of naspelen, tekenen, schilderen et cetera. Deze activiteiten zijn altijd een verdieping op de tekstinhoud en dragen bij aan het leerdoel van de themales.

Bij Werken aan tekstbegrip en kennis en bij Kinderboeken leren kennen lees je uitgebreider hoe je met rijke teksten kunt werken aan specifieke leerdoelen.