Hoe zijn de taken op school verdeeld en ingevuld?

Rol van de leerkracht

Een leerkracht die aan de slag gaat met effectief leesonderwijs kent de uitgangspunten die hieraan ten grondslag liggen en is vertrouwd met de bijbehorende didactiek.

De leerkracht:

• stelt doelen voor zijn/haar leerlingen
• voert effectief leesonderwijs uit in de klas
• draagt samen met de leesexpert en interne begeleider zorg voor een kwaliteitscyclus: evalueert individuele en groepsresultaten, stelt nieuwe doelen en kiest zo nodig voor een wijziging in de aanpak
• geeft samen met collega’s het leesonderwijs vorm (zoals het bepalen van thema’s en de keuze van teksten)

De leerkracht heeft mede zeggenschap over het leesbeleid en het leesjaarplan van de school. Als leerkracht kun je – zo mogelijk – ook deelnemen aan (schooloverstijgende) professionele leergemeenschappen op een bepaald vakgebied, zoals het taal- en leesonderwijs.

Leesexpert en leesteam

Als de leesresultaten te wensen overlaten, is verandering van het leesonderwijs nodig. Dit begint met een gedeeld besef van urgentie: we moeten als school onze leesresultaten verbeteren. Samen (team, schoolleiding en bestuurder) denk je na over de visie, de doelen en de mogelijkheden voor een effectievere aanpak. Voor de invoering van effectief leesonderwijs trek je een aantal jaar uit en heb je een leesexpert nodig.

Een leesexpert is een deskundige begeleider van binnen of buiten de school en is onmisbaar als trekker van het verandertraject. Deze expert met de nodige didactische en inhoudelijke kwaliteiten, kan scholing geven, vakliteratuur aandragen, klassenbezoeken afleggen, feedback geven en coaching verzorgen.

Door al bij de start van het verandertraject een leesteam op te richten, zorg je er voor dat er binnen de school voldoende deskundigheid wordt opgebouwd en dat op de langere termijn het effectief leesonderwijs gewaarborgd is. Een leesteam bestaat in ieder geval uit: de externe leesexpert (gedurende de invoering), de schoolleider, de IB-er, de taal- en leescoördinator en – indien van toepassing – de leesmediaconsulent. Na de eerste implementatiejaren neemt het leesteam de taken van de externe leesexpert over.

In de loop van het verandertraject ontwikkelt het schoolteam ook zelf deskundigheid, ondersteunt het elkaar en ontwikkelt het zich idealiter tot een leer- en werkgemeenschap. Het leesteam ziet daarbij toe op de kwaliteit en continuïteit, ieder lid vanuit zijn eigen rol en deskundigheid.

Rol van de leescoördinator

Een leescoördinator – opgeleid met de cursus Open Boek – is goed op de hoogte van leesbevorderingsactiviteiten voor het basisonderwijs. Hij of zij weet eveneens hoe het werken met kinderboeken kan bijdragen aan de leesmotivatie en leesvaardigheid van leerlingen. Met de cursus ‘Vol van Lezen’, die opleidt tot specialist jeugdliteratuur po, kan een leescoördinator deze kennis nog verder verdiepen.

De leescoördinator heeft een afgebakend takenpakket waarin hij of zij samenwerkt met de leesconsulent/educatief specialist van de Bibliotheek op school en, zo mogelijk, de (kinder)boekhandel. Een leescoördinator zorgt in samenspraak voor:

• een goed functionerende schoolbibliotheek.
• totstandkoming van het leesbeleidsplan en de leesomgeving op school.
• bespreken en inplannen van leesbevorderingswerkvomen afgestemd op of ter vervanging van (delen van) de taal- en/of leesmethode.
• organiseren en evalueren van leesbevorderingscampagnes zoals de Kinderjury en De Nationale Voorleesdagen.
• planmatige professionalisering van het team of van individuele leerkrachten in leesbevordering (binnen de doelstellingen en brede aanpak van de school voor taal en lezen).

Rol van de taalcoördinator

De taalcoördinator of taalspecialist heeft een belangrijke adviserende rol bij de keuze voor een nieuwe taal- of leesmethode/methodiek. Deze expert in effectief taalonderwijs houdt de belangrijkste vakliteratuur bij, voedt collega’s met nieuwe inzichten en fungeert als vraagbaak. Bovendien bewaakt de taalcoördinator de doorgaande leerlijn taal. Vaak verricht een taalcoördinator ook taken van een leescoördinator.

Rol van de intern begeleider

De intern begeleider is, anders dan een leesdeskundige, een generalist. De intern begeleider:

• geeft het beleid mede vorm.
• begeleidt en coacht leerkrachten.
• brengt kennis de school in.
• zorgt voor toegang tot hulp.
• bewaakt en bevordert de kwaliteitscyclus (denken-doen-evalueren-bijstellen).
• is een aanspreekpunt voor ouders met vragen over (extra) ondersteuning van hun kind.

De intern begeleider werkt nauw samen met de schoolleider en de specialisten op school, zoals de bouwcoördinatoren, de leescoördinator en de taalcoördinator.

Rol van de schoolleider

De schoolleider schept de voorwaarden om als schoolteam optimaal te kunnen werken. Dat betekent dat de schoolleider zorgt:

• voor het vasthouden aan prioriteiten.
• voor tijd en ruimte voor leerkrachten, zodat deze hun expertise kunnen ontwikkelen en inzetten. Hier hoort het schrappen van (extra) taken zonder directe toegevoegde waarde voor kansen van leerlingen ook bij. De schoolleider blijft weg van te veel ‘veranderdrift’ en voortdurend meeliften met nieuwe trends.
• voor een veilig werkklimaat waarin wederzijdse ondersteuning en samenwerking vanzelfsprekend zijn en er ruimte is voor creativiteit en sociale interactie.
• voor het maken van weloverwogen keuzes. Als de leesresultaten achterblijven, zorgt de schoolleider dat er een analyse van het probleem komt met gebruik van onder meer monitor- en toetsgegevens, gevolgd door een uitgebreide oriëntatie op een passende, effectieve (wetenschappelijk onderbouwde) – bij voorkeur – schoolbrede aanpak, met eventuele aanvullende interventies voor specifieke doelgroepen, zoals (zeer) zwakke lezers.
• dat het einddoel steeds onder de aandacht blijft en de doorgaande leerlijn ‘lezen’ wordt bewaakt, bij voorkeur ook in verbinding met de kinderopvang en het voortgezet onderwijs.
• voor betrokkenheid bij de invoering van een nieuwe leesaanpak (gaat bijvoorbeeld ook zelf observeren in de groepen) en voor evaluatie daarvan.

Een dergelijke inzet van de schoolleider vermindert de werkdruk, verhoogt het werkplezier en draagt bij aan betere resultaten van leerlingen. Een schoolleider heeft daarbij de steun van het schoolbestuur nodig.

Rol van het schoolbestuur

Beter leesonderwijs binnen een lerend schoolteam vraagt om een schoolbestuur dat betrokken, ondersteunend en faciliterend is. Dat houdt in dat het schoolbestuur:

• zinvolle dialoog tussen scholen organiseert.
• kaders schept en een heldere koers kiest met als doel optimale leesresultaten van leerlingen.
• voorwaarden schept (middelen en ondersteuning), zodat de school haar doelen kan realiseren.
• zorgt voor goede schoolleiders.
• ruimte en vertrouwen geeft aan schoolleiders en leerkrachten om binnen het afgesproken kader zelfstandig te handelen.
• de praktijk van de school kent, begrijpt, en weet wat haalbaar is.
• zich medeverantwoordelijk voelt om problemen gericht en doordacht aan te pakken.