Hoe beïnvloedt de motivatie de leesvaardigheid?
Leerlingen die graag en veel lezen, lezen beter. Maar wat is de kip en wat het ei? Zorgt leesmotivatie ervoor dat leerlingen beter gaan lezen? Of is het omgekeerde waar en is lezen nou eenmaal leuker als je het al goed kunt?
Het antwoord is: dit kan allebei het geval zijn. Leesmotivatie kan de leesvaardigheid vergroten én andersom.
Positieve leesspiraal
De wisselwerking tussen leesmotivatie en leesvaardigheid wordt ook wel aangeduid als de positieve leesspiraal. De gedachte hierachter is dat leerlingen die van lezen houden, dit vaker doen en daardoor hun woordenschat en leesvaardigheid uitbreiden. Zo krijgen ze meer zelfvertrouwen, wat weer leidt tot meer leesplezier en dus vaker lezen.
Andersom kan een lage leesmotivatie er juist voor zorgen dat leerlingen weinig lezen, daardoor hun woordenschat en leesvaardigheid minder ontwikkelen, en steeds minder zelfvertrouwen en plezier in lezen krijgen. Ze komen in een neerwaartse of negatieve leesspiraal terecht. Zonder ingrijpen kan dit ertoe leiden dat leerlingen lezen uit de weg gaan en leesweerstand of zelfs leesangst ontwikkelen.
Het belang van uitdagende teksten
Hoe vaker leerlingen in groep 6 voor hun plezier lezen, hoe hoger hun leesvaardigheid op 15-jarige leeftijd. In de klassen daarvoor is de leesmotivatie van kinderen nog niet van invloed op hun leesontwikkeling. Vermoedelijk komt dit doordat leerlingen pas wanneer zij eenmaal goed (vloeiend) kunnen lezen, ook meer uitdagende teksten gaan lezen, met meer verhaalkracht en rijkere taal.
Wanneer leerlingen te simpele teksten lezen, wordt hun leesvaardigheid niet voldoende gestimuleerd. Zij komen dan niet in een positieve leesspiraal terecht. Dit geldt zowel voor beginnende lezers als zwakke lezers.
Met het aanbieden van uitdagende teksten kan al vroeg worden begonnen. Om beginnende en zwakke lezers gemotiveerd te houden is het belangrijk om naast methodeteksten en AVI-boekjes ook kinderboeken met rijke teksten aan te bieden, bijvoorbeeld door veel voor te lezen of hen tijdens vrij lezen luisterboeken te geven. Zo komen deze leerlingen alsnog met uitdagende teksten in aanraking, ook al kunnen zij deze zelf nog niet (goed) lezen.
Leesmotivatie door de jaren heen
Veel leerlingen starten in het basisonderwijs als fervente lezers, maar hun leesmotivatie loopt met het ouder worden terug. Tussen groep 2 en groep 3, wanneer leerlingen leren lezen, groeit de leesmotivatie van leerlingen, terwijl deze vanaf groep 6 juist afneemt. Er vindt dan een verschuiving plaats van ‘leren om te lezen’ naar ‘lezen om te leren’. De teksten op school worden complexer. Met name minder vaardige lezers zijn er niet altijd klaar voor om die zelfstandig te lezen.
Met het ouder worden kan het zelfvertrouwen van leerlingen slinken, waardoor ze minder waardering krijgen voor lezen. Om de leesmotivatie van leerlingen hoog te houden, is het dan ook belangrijk om al vroeg in te zetten op het vergroten en behouden van het leeszelfvertrouwen, en om leerlingen te blijven ondersteunen bij het leren lezen.