Hoe help je zwakke lezers?
Extra tijd en gerichte aandacht voor zwakke lezers
Waar sterke lezers (haast) vanzelf hun woordenschat en kennis van de wereld vergroten en leesstrategieën toepassen, behoeven zwakke lezers extra tijd en aandacht. Dit betekent niet dat je de leerdoelen naar beneden bijstelt. Deze blijven voor alle leerlingen hetzelfde. Ook aan zwakke lezers blijf je hoge eisen stellen en bied je rijke teksten aan die niet vereenvoudigd zijn. Leerlingen gaan zich namelijk voegen naar de verwachtingen die je van hen hebt. Wel ga je na waar zwakke lezers precies moeite mee hebben. Zoek eerst uit waar de schoen wringt en onderneem daarna gerichte actie.
Als een leerling bijvoorbeeld nog steeds spellend aan het lezen is, verliest hij snel de grip op de samenhang tussen woorden. Vloeiender leren lezen is dan belangrijk. Blijf via voorlezen en gebruik van luisterboeken ook werken aan tekstbegrip en leesplezier. Zo zijn leerlingen niet louter bezig met techniek, maar blijven ze ervaren wat lezen te bieden heeft.
De reden voor achterblijvend begrip kan ook een te beperkte woordenschat of (achtergrond)kennis zijn. Dat is bijvoorbeeld de oorzaak van de beruchte leesdip in groep 6: wanneer teksten moeilijker worden, redden lezers het niet meer zonder rijke woordenschat en dito kennis. De oorzaak kan ook liggen in het onvoldoende monitoren van het eigen begrip (leesstrategieën) en/of een gebrek aan leesmotivatie.
Rolwisselend leren
Voor zwakke lezers is modeling heel belangrijk: doe voor hoe je een tekst te lijf gaat en geef ze kans de kunst af te kijken. Leer ze daarna om het zelf te doen. Geef daarbij hints, duidelijke feedback en begeleid ze net zo lang tot ze het zelf kunnen (scaffolding).
Een goede aanpak daarbij is rolwisselend leren. Hierbij zijn een expert in lezen (leraar of medeleerling) en een beginner (een zwakke lezer) in dialoog over de betekenis van een tekst. Ze lezen de tekst samen hardop voor en stellen elkaar daar vragen over. Eerst is vooral de expert aan het woord, maar de zwakkere lezer krijgt een steeds actievere rol.
Rolwisselend leren kan een-op-een (bijvoorbeeld met een ouder of klassenassistent), maar ook in groepjes van vier-vijf leerlingen, met de leraar, onderwijsassistent of een leerling-groepslid als gespreksleider. Welke vorm je kiest, hangt af van de ernst van de leesproblemen of -achterstand.
Uitdagend leesmateriaal
Eenvoudige (AVI)-teksten vervullen in groep 3 een goede functie om het technisch lezen onder de knie te krijgen. De beloning voor leerlingen is dan de inwijding in geschreven taal. Later ligt de beloning van lezen in de ontdekking wat teksten te bieden hebben aan informatie en ervaringen. En daarvoor zijn rijkere, uitdagende teksten nodig.
Die beloning is voor alle leerlingen belangrijk, maar bij zwakke lezers is het essentieel. Voed hun leesmotivatie door ze ook teksten te geven waaraan qua taal en verhaal iets te beleven valt. Dat kan ook via voorlezen. Bij het thematische leesprogramma Focus op begrip lees je bijvoorbeeld per thema twee (informatieve) boeken klassikaal voor. Je kunt daarbij het begrip ondersteunen met illustraties en filmpjes (multimediale scaffolds).
Je kunt ook luisterboeken gebruiken of samen een-op-een met hen een boek lezen, bijvoorbeeld tijdens het vrij lezen. Maak ten slotte van lezen ook een sociaal gebeuren door in de klas veel samen te praten over boeken.