Wat is lezen met begrip?

Een complexe vaardigheid

Lezen is een complex proces waarbij veel zaken tegelijk gebeuren. Het lezende brein werkt op volle toeren om van letters tot betekenis te komen. Een lezer herkent woorden en vist uit zijn geheugen de meest logische betekenis van die woorden in een tekst. De betekenis van een nieuw, onbekend woord kan hij vaak dankzij de context en zijn achtergrondkennis construeren.

Een lezer benut bovendien kennis over tekstsoorten en grammaticale en andere taalkennis om verbanden tussen woorden en tussen zinnen te kunnen leggen. Ook achtergrondkennis over het onderwerp helpt mee om de tekst te duiden en betekenis toe te kennen.

Ten slotte reflecteert de lezer op de tekst: hij zet de inhoud af tegen wat hij al weet over het onderwerp en evalueert de waarde van het gelezene. Het eindresultaat van het leesproces is een samenhangende mentale representatie van de betekenis van de tekst in het hoofd van de lezer. Daarbij wordt (eventuele) nieuwe informatie uit de tekst toegevoegd aan bestaande kennis.

Deze vaardigheden – zoals kennis van woordenschat en inzicht in de opbouw van een tekst – worden niet alleen gebruikt tijdens het lezen van geschreven taal, maar zijn ook nodig om gesproken taal te kunnen begrijpen (het begrijpend luisteren).

Lerende en ervaren lezers

Bij ervaren lezers verloopt het leesproces van teksten vrijwel automatisch. Ze hoeven nauwelijks meer stil te staan bij wat ze doen om tot begrip te komen, behalve als ze zeer complexe teksten lezen of teksten over een onbekend onderwerp. Ook weten ervaren lezers wat ze moeten doen als ze iets niet begrijpen, bijvoorbeeld een stukje teruglezen of een woord opzoeken. 

Jouw leerlingen zijn zelden al ervaren lezers. Bij hen kan er tijdens elk onderdeel van het proces iets misgaan, waardoor ze de (digitale) tekst niet (volledig) of verkeerd begrijpen. Daarom is het nodig om in het leesonderwijs aandacht te besteden aan alle ingrediënten van tekstbegrip.